نشریه رویش در آموزش علوم پزشکی
پیاپی 18 (تابستان 1399)

نیازسنجی به عنوان یکی از گام های بنیادین در فرایند برنامه ریزی درسی مطرح بوده و با کشف شکاف ها و نیازهای موجود، بستری مناسب را برای ارتقای وضعیت برنامه های درسی در هر دو بعد طراحی و بازنگری فراهم می سازد. از سوی دیگر، رویکرد مبتنی بر توا نمندی در طراحی برنامه های درسی، تمامی ارکان و اجزای یک برنامه درسی » پیامدمحوری « را تحت تاثیر قرار می دهد؛ به گونه ای که به تبع آن تمامی عناصر برنامه درسی در بستری با جانمایه شکل می گیرند. با اتخاذ این نوع نگاه به طراحی و بازنگری برنامه های درسی، پروژه واکاوی برنامه درسی در حال اجرای دوره کارشناسی پرستاری در واحد برنامه ریزی آموزشی مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه شکل گرفت
و با کشف شکاف ها و نیازها، عناصر این برنامه از زاویه دید اعضای محترم هیات علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به بوته نقد گذاشته شد.

کمک به محققان و علاقه مندان برای تهیه، تدوین و اجرای طرح های توسعه ای و دانش پژوهی که منجر به تغییرات مثبت در شرایط و محیط آموزش دانشگاه می شود، از مهم ترین رسالت های اصلی مراکز مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی است. به لحاظ مفهومی، دانش پژوهی توسعه مرزهای دانش یا تبدیل دانش به شکل های کاربردی توسط ذهنی خلاق و به شیوه ایی بدیع است که باید مورد ارزیابی توسط گروه همگنان قرار گیرد و نتایج آن ها بطور عمومی منتشر شود. در کنار آن مطالعاتی که به منظور حل یک مشکل آموزشی و با هدف ارتقاء کیفیت فرایندهای آموزشی طراحی و اجرا می شوند، به عنوان طرح های توسعه ای در حوزه آموزش در نظر گرفته می شوند.

در آموزش مجازی، مدرسین و فراگیران از طریق اینترنت و گاها به صورت همزمان با یکدیگر تعامل داشته و فرآیند آموزش و یادگیری را به انجام می رسانند. انتخاب بستر مناسب آموزش همزمان از میان بسترهای موجود و در دسترس با د ر نظر گرفتن اهمیت کارگروهی، تعامل، بحث و مشارکت بین فراگیران (در دوره های توانمندسازی آموزشی) از مواردی است که باید به آن دقت نمود. بر اساس بررسی صورت گرفته در مرکز مطالعات و توسعه آموزش دانشگاه علو م پزشکی تهران، پلتفرم های 3B و ادوبی کانکت به دلیل ایجاد فرصت تعامل و بحث در قالب گروه های کوچک و همچنین امکان رای گیری به عنوان اولویت این مرکز برای برگزاری دوره های توانمندسازی اعضای هیات علمی و دانشجویان انتخاب شدند .

ژورنال کلاب ها یکی از فرصت های مهم آموزشی دانشجویان به ویژه در دوران تحصیلات تکمیلی محسوب می شوند. اهمیت این جلسات از این جهت است که علاوه بر آشنایی با روش مندی پژوهش، توانایی نقد و تفکر انتقادی دانشجویان نیز با استفاده از این روش تمرین و تقویت می شود. اگر چه در گروه آموزش پزشکی برای نیمسال دوم سال تحصیلی 98 - 99 برنامه ریزی جلسات ژورنال کلاب به صورت حضوری انجام شده بود (پیوست یک)، به دلیل شیوع بیماری کرونا و تعطیلی دانشگاه عملا اجرای حضوری غیرممکن بود. با این حال این تهدید در گروه آموزش پزشکی به یک فرصت تبدیل شد و از همان ابتدای نیمسال طبق برنامه زمانبندی شده، جلسات ژورنال کلاب به
صورت مجازی و در قالب وبینارهای دو هفته ای به قوت خود ادامه یافت. در این گزارش به صورت مختصر فرآیند برگزاری جلسات مذکور و نتایج ارزشیابی آن از دیدگاه دانشجویان ارایه شده است .

ظرفیت سازی به عنوان یکی از تاثیرات هر برنامه توسعه ای از جمله برنامه های توانمندسازی از فرآینده ایی است که منجر به توسعه سازمانی می شود. هدف این پژوهش ظرفیت سازی سازمانی دوره توانمندسازی مهارت های آموزشی پایه ویژه اعضای هیات علمی در دانشگاه علوم پزشکی تهران بود. مطالعه، ترکیبی از نوع تبیینی متوالی بود. در مرحله کمی، نشانگرهای ظرفیت سازی سازمانی حاصل از دوره های توانمندسازی تعیین و پرسشنامه بررسی ظرفیت سازی سازمانی حاصل از توانمندسازی طراحی، روان سنجی و اجرا شد. در مرحله کیفی، با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختارمند با برخی از پاسخ دهندگان به پرسشنامه ها به اعتباریابی نتایج مرحله قبل پرداخته شد. حیطه های توسعه و حمایت از توانمندسازی اعضای هیات علمی، توسعه و نوآوری در فرآیند یاددهی و یادگیری و توسعه رهبری و مدیریت
آموزشی به ترتیب بیشترین تا کمترین امتیاز ر ا کسب کردند. پس از تحلیل داده های کیفی، 6 طبقه اصلی شامل توسعه فرآیند یاددهی و یادگیری، ارتقای منش حرفه ای، توسعه نگرش آموزشی، توسعه توانمندسازی اعضای هیات علمی، عوامل موثر بر تغییرات در عملکرد آموزشی و کیفیت برنامه های توانمندسازی اعضای هیات علمی استخراج شدند. ظرفیت سازی سازمانی حاصل از دوره های توانمندسازی آموزشی اعضای هیات علمی نشان دهنده ارتقای توانایی های فردی و سازمانی در جهت استفاده موثر از منابع، دستیابی به اهداف و بهبود عملکرد سازمان است.

ارایه ی خبر ناخوشایند توسط پزشکان به بیمار یا خانواده ی وی یک لحظه کلیدی در برقراری ارتباط بین پزشک و بیمار است. هدف از مطالعه ی حاضر، بررسی میزان مهارت پزشکان عمومی در ارایه خبر ناخوشایند به بیمار بر اساس پرسشنامه spikes در بیمارستان های آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی قم در سال 96 بود. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی بر روی 200 نفر از پزشکان عمومی به روش نمونه گیری در دسترس انجام شد. اکثریت نمونه ها مذکر(69/5%)، متاهل (85/1%) و بدون سابقه ی دریافت آموزش رسمی در خصوص ارایه ی خبر بد به بیمار بودند. میانگین و انحراف معیار نمره مهارت ارایه ی خبر بد توسط نمونه های مورد پژوهش 51/ 6 ± 56 /63 نشان داده شد. در حالی که آزمون آماری تی مستقل بین دو گروه مجرد و متاهل به لحاظ میانگین و انحراف معیار نمره مهارت ارایه ی خبر بد تفاوت آماری معنی داری را نشان داد(p<0/05)  اما بین دو گروه زن و مرد و محل طبابت این تفاوت به لحاظ آماری معنی دار نبود(p>0/05) . یافته ها نشانگر میزان مهارت نسبتا مطلوب نمونه های مورد پژوهش بود. با توجه به عدم دریافت آموزش رسمی توسط پزشکان عمومی و تاثیر انتقال خبر بد توسط پزشکان به بیماران و همراهان انان بر نوع رابطه ی پزشک با بیمار ، مناسب است در خصوص برنامه های آموزش مدام ویژه ی پزشکان عمومی بر این مهخارت تاکید بیشتری شود.

این مطالعه توصیفی - تحلیلی بر روی 91 دانشجوی اتاق عمل دانشگاه های علوم پزشکی زاهدان و زابل در سال 99 - 1398 به روش نمونه گیری در دستس انجام شد. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش دو پرسشنامه شناخت شغلی الدهام و هاکمن و پرسشنامه ی محقق ساخته انگیزش حرفه ای بود. به منظور توصیف وضعیت آزمودنی ها از آمار توصیفی استفاده و داده ها از طریق آزمون های تی مستقل با نرم افزار آماری تجزیه و تحلیل شدند. میانگین  نمرات شناخت شغلی در هر دو گروه متفاوت بود. در برخی حیطه ها مانند حیطه تنوع مهارت ها و آزادی و اختیار عمل تفاوت معنادار وجود نداشت. تفاوت میانگین دیدگاه های دانشجویان جدیدالورود و سال بالایی در خصوص علاقمندی به رشته انتخابی اتاق عمل به ترتیب برابر با 28/ 5 و 02/ 4 بود و این تفاوت از نظر آماری معنادار شد. همچنین تفاوت میانگین دیدگاه دانشجویان جدیدالورود و سال بالایی در خصوص لذت بردن از فعالیت در رشته اتاق عمل به ترتیب برابر با 58 / 5 و 90 / 3 بود که از نظر آماری معنادار شد. یافته ها نشان داد دانشجویان جدیدالورود به دلیل متفاوت بودن دیدگاه شان نسبت به شناخت شغلی، انگیزش حرفه ای بالاتری نسبت به رشته اتاق عمل در بدو ورود به رشته دارند.

سوال پژوهشی که درست تنظیم شود تضمین می کند که می توان طرح تحقیق درستی برای پاسخ به آن تدوین نمود و در اصل تمام قسمت های پژوهش را به نوعی تحت تاثیر قرار خواهد داد . تحقیق و پژوهش فرآیندی علمی است که در جهت پاسخگویی به سوالی که ذهن پژوهشگر را به خود معطوف کرده است شکل می گیرد. روش پژوهش بر مبنای پاسخ به سوال در طراحی پژوهش نمایان می شود. یافته های تحقیق نیز پاسخ هایی عینی به سوال پژوهش هستند. این یافته ها در قسمت پایانی یعنی بحث، به مقایسه با یافته های پژوهش های دیگر به بحث و تحلیل گذاشته می شوند . به عنوان مثال سوالات در تحقیق کمی به بررسی مقدار و میزان تغییرات متغیر در طی زمان و قدرت پیشگویی یک متغیر برای دیگر متغیر/متغیرها، ارتباط بین متغیرها و نیز مقایسه تاثیر یک متغیر بر متغیر/متغیرهای دیگر می پردازند و در پژوهش های کیفی، بررسی چرایی و چگونگی یک پدیده، بایستی خود را در سوال پژوهش نشان دهد .

نامه به سردبیر، یکی از کوتاه ترین انواع مقالات غیر پژوهشی است. در نوع خود می تواند یک مقاله کوتاه پژوهشی هم در نظر گرفته شود چرا که به نوعی به بررسی مقالات پژوهشی پرداخته و دیدگاه های متفاوتی را به خوانندگان ارایه می کند که در حوزه تخصص و تجربیات نگارنده است. ارایه هرگونه پیشنهاد، اصلاح، انتقاد، هشدار، مخالفت، ارایه مطلبی جدیدتر، ارایه تحلیل هایی از نگاه های متفاوت درباره مقاله ای که به تازگی در یک مجله به چاپ رسیده باشد . نامه به سردبیر معمولا
به دو صورت نوشته می شود . در شیوه اول خواننده یک مقاله تازه منتشر شده متوجه می شو د که در مقاله اشتباهی رخ داده است. نامه ای به سردبیر مجله می نویسد و در آن خطای مقاله مورد نظر را با ارایه شواهد علمی و اظهار نظرهای تخصصی به صورت محترمانه، بیان کرده و به نوعی آن را تصحیح می کند. در شیوه دوم یکی از خوانندگان مجله که در زمینه خاصی صاحب تخصص و یا تجربه است، درباره یکی از موضوعاتی که در حوزه تخصصی مجله است، نامه ای برای مجله
ارسال می کند. از آنجا که چنین نامه های ی ماحصل تجربی ات نویسندگان است، می توانند علاوه بر افزودن به دانش موجود، افق های پژوهشی تازهای را در اختیار خوانندگان قرار دهد. شایان ذکر است نوشتن مطالب مهم در تعداد کلمات محدود مهارت نویسنده و تجربه او در خواندن، نقد و نگارش مقالات را نشان می دهد .

آموزش های ارایه شده در مقطع فیزیوپاتولوژی را می توان مبنای دانش طبابت آینده دانشجویان پزشکی دانست. استفاده از روش های موثر و نوین آموزشی برای پاسخگویی به نیازهای آموزشی دانشجویان در شرایطی که آموزش ها در اثر پاندمی کوید، مجازی گشته است موضوعی پر اهمیت به شمار می رود، بدین جهت برگزاری جلسات مجازی و تعاملی مبتنی بر مورد به شکلی دوگانه با رویکرد یادگیری از همتایان و کارگروهی در کنار یادگیری از اساتید، می تواند به عنوان راهکاری برای تقویت مهارت های استدلال بالینی و یادگیری موثر در این دوره دانست .